De dubieuze geschiedenis van Tarot
[Image description: Het rad van fortuin uit het Viscontideck. En geblinddoekte engel staat op een rad waar links een persoon omhoog wordt getild, en rechts een persoon naar beneden beweegt. Onderaan het rad zit een oude man in armoedige kledij op handen en voeten in het gras. Bovenaan op het rad zit er een rijk persoon in een lichtblauwe mantel afgezet met bont, met handschoenen aan een dunne staf in diens hand. De achtergrond is goud. End of image descriptions.]
Er zijn al talloze blogposts, cursussen en boeken geschreven over de geschiedenis van Tarot. Ik ga dus niet zelf voor researcher spelen. Om eerlijk te zijn weet ik niet zo veel over Tarot. Het enige wat ik hier kan bieden zijn enkele links naar interessante video's en artikels over de oorsprong van Tarot, die allemaal geen sluitend antwoord bieden. Daarbij wil ik enkele interessante weetjes highlighten. Lees dit artikel dus meer als een weetjespagina, en niet als een stabiele bron van informatie!
De structuur van Tarot
Om de geschiedenis van Tarot te begrijpen, moet je eerst weten hoe Tarot eruit ziet! Tarot ziet eruit als een gewoon kaartenspel, bestaande uit vier groepen, in het Nederlands kleuren genoemd (♠ ♥ ♦ ♣) die in de Middeleeuwen de vier maatschappelijk standen te symboliseren.
- De bekers of harten symboliseren de geestelijke stand.
- De zwaarden, schoppen of pieken symboliseren de adel of militaire stand.
- De munten, cirkels, bellen, pompoenen, ruiten of koeken symboliseren de kooplieden.
- De polostokken, staven, knotsen, eikels of klaveren de boeren.
Deze kaarten met cijfers en symbolen worden de puntkaarten (of oogkaarten) genoemd.
Vervolgens heb je de figuurkaarten, waar de dames, heren, koningen en boeren op staan. In Tarot zijn dit de pages, ridders, koninginnen en koningen. De puntkaarten en de figuurkaarten vormen samen de Kleine Arcana (Minor Arcana).
Daarnaast heb je ook de troeven of troefkaarten (in het Engels Trump of Triumph cards genoemd). Dit zijn kaarten met symbolische figuren op. In Tarot worden deze de Grote Arcana (Major Arcana) genoemd.
De joker is een Amerikaanse uitvinding uit 1865. Het zou interessant zijn om op te zoeken waar deze vandaan komt en of die iets te maken heeft met The Fool uit Tarot, maar om de rabbithole te beperken, ga ik er in dit korte artikel niet verder op in.
Rider Waite Smith
[Image Descriptions: De Brits-Jamaicaanse kunstenares Pamela Colman Smith staat op de hoek van een straat of steeg tegen een lichte muur, terwijl de rest van de achtergrond donker is. Ze draagt een winterjas die open hangt met daaronder een hemd. Ze ziet er redelijk casual gekleed uit. Onder haar arm en in haar hand houdt ze losjes een tas vast. Ze kijkt opzij, naar iets dat buiten het fotoframe valt, alsof ze op iets of iemand wacht. We zien haar in profiel. De foto is niet heel scherp.End of image descriptions.]
Helaas heeft zij of haar familie nooit royalties gekregen van de afbeeldingen die dankzij haar zo populair zijn geworden - ondanks het feit dat vele illustratoren haar werk tot op de dag van vandaag als basis blijven gebruiken. De afbeeldingen op het deck zijn dan ook publiek domein geworden (voor alle landen die een copyright term hebben die stelt dat je 70 jaar na de dood van de auteur diens artwork mag gebruiken). Dit is de reden waarom de illustraties zo wijdverbreid (en schaamteloos zonder attributie naar de artiest) gekopieerd worden.
Zelfs de naam van de kunstenares is pas veel later aan het deck toegevoegd, dat oorspronkelijk het Rider Waite deck heette.
Op de oorspronkelijke kaarten staan haar initialen, het enige dat haar werk van een kenteken van haar auteurschap voorziet. In de onderstaande kaart vind je ze in de rechterhoek onderaan. 
Susan Wands, die een boek over Pamela Colman Smith heeft geschreven, geeft in het onderstaande filmpje een introductie in het leven van de kunstenares.
[Image descriptions: Vier personen ingepakt in vaalkleurige herfstkledij zitten rond een tafeltje Tarot te spelen. End of image descriptions.]
[Image Descriptions: De Twee Bekers (Two of Cups) tarot kaart getekend door Pamela Colman Smith. Rechtsonder staan haar initialen in zwierige zwarte letters, die een logo vormen dat lijkt op een slangetje rond een staf. End of image descriptions.]
Susan Wands' boek Magician and Fool gaat over het bewogen artistieke leven van Pamela Colman Smith, maar ze noemt het geen biografie. Ik heb het zelf niet gelezen, maar het ziet er boeiend uit omdat de schrijfster vooral ingaat op wie de mensen op de kaarten zijn. Colman Smith was namelijk ook scenografe en kostuumdesigner, en liet haar kunstenaarsvrienden poseren voor de illustraties. Ook de zwarte kat aan de voeten van de Queen of Wands verwijst naar een kat in de echte wereld: Snuggles.
[Image Descriptions: De Koningin van Staven tarotkaart. Een persoon in een gele mantel en een kroon op het hoofd zit op een troon. Hen heeft een zonnebloem in de ene hand en een houten staf in de andere. Op de staf groeien blaadjes. Aan hun voeten zit een zwarte kat, die heel intens naar ons kijkt. Rechtsonder zie je de initialen van Colman Smith. End of image descriptions.]
Tarot als kaartspel
De geschiedenis van Tarot is echter veel ouder dan Rider Waite Smith! We moeten minstens terug naar de 14e eeuw om tarotkaarten zoals we die nu kennen aan te treffen.
Wat we nu kennen als Tarot zijn eigenlijk gewone speelkaarten. In het Italiaans worden ze 'tarocchi' genoemd, in Duitsland Tarock, Tarokk in Hongaars, in Frans le jeu de Tarot, en allerlei andere gelijkaardige benamingen.
De zogenaamde Pentakels, Bekers, Staven en Zwaarden in Tarot zijn hetzelfde als onze Harten, Schoppen, Koeken en Klaveren. De tekeningen op speelkaarten verschillen van land tot land. Op speelkaarten uit Italië, bijvoorbeeld, staan er bekers, pentakels, staven en zwaarden. Op het Marseille Deck en traditionele speelkaarten, kun je meteen zien dat er geen verschil is tussen 'divinatie-Tarot' en het 'gewone Tarot':
[Image descriptions: Twee kaarten uit het Marseilledeck. Eén kaart toont 4 Staven die elkaar kruisen, omringd door gestileerde bladeren en bloemen. Kaart nummer twee toont twee Bekers die staan naast een symmetrische plant. Waar normaal de wortels van de plant zich bevinden, zit een rode vogel op een tafel voor een blauw gordijntje dat wordt opengehouden door twee engelen. Uit de bloem van de plant bloeien twee kelkvormige vis-of draakachtige blauwe figuren.]
[Image descriptions: Deze foto toont een spreiding van vier rijen 'Gewone' Italiaanse speelkaarten. Naast gestileerde puntkaarten met de Zwaarden, Bekers, Staven en Pentakels, zijn er ook figuurkaarten die de meeste mensen bekend voorkomen als de figuren zoals de koningin en de boeren in gewone speelkaartboeken. Op de vierde rij er zijn figuurkaarten die (van links naar rechts) het Rad van Fortuin, de Gehangene, de Duivel, een Kleine Arcana Pentakelskaart (?), de Maan (?), de Zon, Mercurius en het Oordeel afbeelden. End of image descriptions.]
[Image descriptions: Drie kaarten uit het Dierentarot, 18e eeuw, Gent. Eén kaart toont een dromedaris bij zonsondergang met het getal 4 in Romeinse cijfers boven en onder zich. De tweede kaart toont een dansend figuur met een worst in de ene hand en een drankje in de ander, en het romeinse getal 1 boven en onder zich. De derde kaart toont een figuur die dwarsfluit speelt. Deze draagt een hoed met veer en heeft een zwaard aan diens riem. End of image descriptions.]
Er werden speelkaartendecks gemaakt naar ieders smaak. Een jagersdeck, een deck met daarin de zogenaamde legendarische vrouwelijke pausin Joanna als een politieke inside-joke, of kaarten die meer als een educatieve tool werden gebruikt met religieuze en symbolische afbeeldingen (die trouwens erg lijken op de Grote Arcana). Ook werden troeven besteld door rijke families die een gepersonaliseerd luxedeck wilden met portretten van adellijke familieleden en vrienden. Een van de oudste aan ons bekende tarotkaartenset komt bijvoorbeeld oorspronkelijk van de heersende Viscontifamilie uit Milaan. Hieronder een filmpje over de origine van het Visconti Tarot - besteld door het modemerk Dior. Waar Tarot is, is ook de elite!
(Als het filmpje niet werkt, hier is de link: The Visconti-Sforza Tarot Cards By The Morgen Library & Museum)
Conclusie
[Video Descriptions: Researchers geven uitleg over het Viscontideck in het kader van de 'tarotcollectie' van het kledingmerk Dior. Hieronder een filmpje met modeontwerper Maria Grazia Chiuri van Dior die spreekt over de 'Tarot jas' van de herfst-wintercollectie van 2017, die volledig is bezet met de bruingouden geborduurde schilderijen uit het Visconti tarotdeck. End of video descriptions.]
Tarot werd dus oorspronkelijk niet voor divinatie gebruikt, maar gewoon om te spelen. Ook heel veel van de 'mystieke' origin stories van de Tarot zijn niet waar. Wat waarschijnlijk de waarheid is, is dat het gebruik van speelkaarten vanuit Azië naar Europa is overgewaaid, en er pas véél later in Europa een spirituele component aan werd toegeschreven (in 1773 om precies te zijn, toen ene Antoine Court de Gébelin een essay schreef over de vermeende Egyptische spirituele origine van Tarot) . Er werd daarbij ook heel wat culturele appropriatie, Egyptomania en oriëntalisme bij de mix gegooid.
Tegelijk valt er een lans te breken voor het feit dat de afbeeldingen van tarot door de tijd heen zijn veranderd naar smaak en religieuze en politieke veranderingen, en dat de abstracte afbeeldingen die ervan overblijven, bijna iets mystieks hebben. Tarot zijn visuele overblijfselen aan eeuwen van folklore, symbolisme en beeldspraak, doorgegeven tussen de spelende handen van het gewone volk en de elite. En nog steeds is Tarot aan verandering onderhevig. Men noemt het dan ook 'The Living Tarot'.
[Image descriptions: Een kaart uit het Minchiati card deck, Firenze, 1860. Voor een rode achtergrond zit een persoon met donkere baard en blauwe mantel. Kompas in de ene hand, en een zonneschijf met Romeinse cijfers leunend tegen diens knieën, kijkt hen op naar de zon - die een gezicht heeft en vredevol voor zich uit kijkt. Een gearceerde sikkel ligt over de gele zon, die misschien een zonne-eclips verbeeldt.]
Deze dubieuze geschiedenis van Tarot neemt dus niet weg dat het als een divinatietool kan dienen, omdat letterlijk alles wat je om je heen zien een divinatietool kan zijn! Het feit dat er een rijke traditie rondom Tarot is ontstaan, geeft veel van de interpretatieve waarde van de illustraties.
Uiteindelijk is deze post toch langer geworden dan gedacht! Ondertussen heb ik veel zin om het oorspronkelijke spel te leren, als iemand zin heeft om met mij de regels uit te vissen!
Reacties
Een reactie posten